Velayet Davası Ne Demektir?
Kanuna göre Reşit yaşta olmayan her çocuk çocuk, ana ve babasının velayeti altında olmaktadır ve herhangi bir yasal neden yoksa da velayet ana ve babadan alınamaz. Kısıtlanan ergin çocuklar da ana ve babanın velayeti altındadırlar. Bunun istisnası Hakimin vasi atanmasına gerek görmesidir.
Velayet talebi boşanma aşamasında ileri sürülebileceği gibi, ebeveynlerden çocuğun velayeti kendisinde olmayan eş diğer eşe karşı velayet davası açabilir. Velayet davasında görevli mahkeme aile mahkemesidir.
Velayet kavramı, 4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 337, 340, 342 ve 346. maddelerinde yer bulmuştur. Söz konusu kanunun ilgili maddelerine göre velayet, çocukların bakım, eğitim, öğretim ve korunması ile temsil görevlerini kapsar. Velayet, aynı zamanda ana babanın velayeti altındaki çocukların kişiliklerine ve mallarına ilişkin hakları, ödevleri, yetkileri ve yükümlülükleri de içerir. Ana ve babanın çocukların kişiliklerine ilişkin hak ve ödevleri, özellikle çocuklarına bakmak, onları görüp gözetmek, geçimlerini sağlamak, yetiştirilmelerini ve eğitimlerini gerçekleştirmektir. Bu bağlamda sağlayacağı eğitim ile istenilen ölçüde dürüst, kötü alışkanlıklardan uzak, iyi ahlâk sahibi, çalışkan ve bilgili bir insan olarak yetiştirmek hak ve yükümlülüğü bulunmaktadır.
Velayetin kaldırılması ve değiştirilmesi sebepleri vuku bulmadıkça , ana ve babanın velayet görevlerine müdahale edilemez. Ayrılık ve boşanma durumlarında velayete ilişkin düzenlemedeki en önemli kıstas çocuğun üstün yararıdır. Ayrıca TMK’nın 335 ila 351. maddeleri arasında düzenlenen “velayet”e ilişkin hükümler kural olarak, kamu düzenine ilişkindir ve velayete ilişkin davalarda resen (kendiliğinden) araştırma ilkesi uygulandığından hâkim, tarafların talebine,isteklerine bağlı kalmak zorunda değildir. Yukarıda da değindiğimiz üzere “Velayetin değiştirilmesine yönelik talepte” tarafların talebinden ziyade çocuğun üstün yararı dikkate alınır.
Velayet Düzenlemesinde, Mahkeme belli yaşın üstündeki çocukların velayetini düzenlerken çocuğu dinlemeli ve velayet konusundaki görüşünü sormalıdır. Yargıtay uygulamasına göre çocuğun idrak yaşı, 8 yaş veya üstüdür. 8 yaş veya bu yaşın üzerinde olan çocukların görüşü alınmadan velayetin düzenlenmesi, değiştirilmesi veya kaldırılması mümkün değildir.
- Evlilik birliği içerisinde çocuğun velayetinin ana ve baba birlikte kullanırlar.
Ortak hayata son verildiği veya ayrılık halinin gerçekleştiği durumlarda hakim, velayeti eşlerden birine verebilir.
Velayet, ana ve babadan birinin ölümü halinde sağ kalana, boşanmada ise çocuk kendisine bırakılan tarafa aittir.
- Çocuğun velayeti, anne ve babanın evli olmadığı durumlarda ise anaya aittir. Ananın küçük, kısıtlı veya ölmüş olması ya da velayetin kendisinden alınmış olması durumunda hakim , çocuğun menfaatine göre, çocuğa vasi atar veya velayeti babaya verir.
