Velayetin Değiştirilmesi
Velayetin değiştirilmesi davası, ilk olarak velayet hakkının anne veya babaya verilmesinden sonra velayet hakkı kendisine verilen tarafın durumdaki esaslı değişiklik olması ve sonradan ortaya çıkan çeşitli nedenlerden ötürü velayeti alan anne ya da babanın velayet hakkını gereği gibi kullanamaması ile çocuğun yüksek menfaatinin gerektirdiği durumlarda açılan bir davadır.
Açılan dava neticesinde velayetin değiştirilmesi kararı verilebilmesi için, yeni bir olayın olması ve bu olayın velayet görevinin aksamasına sebep olmuş olması gerekir. Ancak velayetin kaldırılmasında velayet görevinin ağır bir şekilde kötüye kullanılması veya aşırı bir şekilde ihmal edilmiş olması aranır.
Velayetin değiştirilmesine ilişkin şartlar TMK’da düzenlenmiştir.
TMK’nın “Durumun Değişmesi” başlıklı 183. maddesinde;
- “Ana veya babanın başkasıyla evlenmesi, başka bir yere gitmesi veya ölmesi gibi yeni olguların zorunlu kılması hâlinde hâkim, resen veya ana ve babadan birinin istemi üzerine gerekli önlemleri alır.” hükmüne yer verilmiştir.
Söz konusu madde, velayetin değiştirilmesi sebeplerini hüküm altına almıştır. Buna göre; çocukla kişisel ilişki kurulmasının engellenmesi, çocuğun fiilen velayet hakkı olmayan annede ya da babada bırakılması veyahut çocuğun üçüncü kişinin yanında bırakılması, çocuğun menfaatinin gerektirdiği nedenler (örneğin sağlık, eğitim, ahlâk, güvenlik), velayeti kendisinde bulunan annenin ya da babanın yeniden evlenmesi -velayet görevinin aksatılması neticesini doğurdu ise-, velayet hakkı kendisine verilen tarafın bir başka yere gitmesi, ölüm veya velayet görevinin kullanılmasının engellenmesi velayetin değiştirilmesi sebepleri olarak sayılabilir.
Velayetin değiştirilmesi kararı ile velayeti kendisinde bulunmayan anne veya babanın artık çocukla kişisel ilişki kurulmasına yönelik bir karar verilmesi gerekir ki taraflar bunu talep etme hakkına sahiptir. Nitekim mahkemece de bu kişisel ilişkinin kurulması gerekmektedir. Yine velayeti kendisine verilmeyen tarafın çocuğun bakım ve eğitim giderlerine maddi imkanlar doğrultusunda da katılma zorunluluğu vardır.
Velayetin Kaldırılması
Çocuğun korunmasına ilişkin diğer önlemlerden sonuç alınamaz ya da bu önlemlerin yetersiz olacağı önceden anlaşılırsa, hakim aşağıdaki hallerde velayetin kaldırılmasına karar verir:
- Ana ve babanın deneyimsizliği, hastalığı, başka bir yerde bulunması veya benzeri sebeplerden biriyle velayet görevini gereği gibi yerine getirememesi.
- Ana ve babanın çocuğa yeterli ilgiyi göstermemesi veya ona karşı yükümlülüklerini ağır biçimde savsaklaması.
- Velayet ana ve babanın her ikisinden kaldırılırsa çocuğa bir vasi atanır.
Kararda aksi belirtilmedikçe, velayetin kaldırılması mevcut ve doğacak bütün çocukları kapsar.
