Bir önceki postta kısaca değindiğimiz tazminat davası türleri olan maddi ve manevi tazminat davası kavramlarının ilk olarak olarak tanımlarına değinmek gerekirse;
Maddi tazminat davası, hukuka aykırı bir haksız fiil, eylem veya işlem nedeniyle mal varlığında meydana gelen eksilmenin, ya da malvarlığının uğradığı maddi zararın giderilmesi amacıyla maddi tazminat davası açılırken,
Manevi tazminat davası ise hukuka aykırı bir haksız fiil, eylem veya işlem nedeniyle kişinin yaşadığı üzüntü, keder, ızdırap ve elemin sebep olduğu manevi yıpranmanın giderilmesi amacıyla açılır.
Maddi ve manevi tazminat davaları birlikte açılabileceği gibi ayrı ayrı da açılabilir.
Öte yandan Ticari nitelikte olmayan tüm tazminat davalarında görevli mahkeme asliye hukuk mahkemeleridir.
Ayrıca idarenin işlem ve eylemleri nedeniyle zarara uğrayan kişilerin açtığı tazminat davasına “tam yargı davası” denilmektedir. Tam yargı davasına bakma görevi, idari yargı yerleri olan vergi mahkemeleri veya idare mahkemeleri tarafından yerine getirilir.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Açıldığı Haller
Maddi ve manevi tazminat davası, tanımda da belirttiğimiz üzere herhangi bir nedenle uğranılan haksız bir maddi veya manevi zararı gidermek amacıyla açılır. Farklı sebeplere dayalı olarak açılan tazminat davalarına bir kaç örnek vermek gerekirse;
- Trafik kazası nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası
- Sözleşme ihlali nedeniyle maddi ve manevi tazminat davası
- Hatalı doktor uygulamalarından kaynaklanan tazminat davası
- Boşanma davası ile birlikte açılan maddi ve manevi tazminat davası,
- İş kazasından kaynaklanan maddi ve manevi tazminat davası,
- Hakaret sebebiyle manevi tazminat davası
- Suç işlenmesi nedeniyle zarara uğrayan kişinin açtığı maddi ve manevi tazminat davası,
- Yazılı veya görsel basın veya sosyal medya üzerinden kişilik haklarına saldırı nedeniyle açılan manevi tazminat davası.
Maddi ve Manevi Tazminat Davası Açma Süresi ve Zamanaşımı
Maddi ve manevi tazminat davası açma süresi, tazminat nedenine bağlı olarak değişmektedir.
Tazminat davasının hangi hukuka aykırı bir haksız fiil, hangi hukuki nedene dayalı olarak açıldığı hususu tazminat davası açma süresini de değitirmektedir.
Maddi ve manevi tazminat davası açma süresi;
- Tazminat davasına temel teşkil eden fiil suç teşkil ediyorsa (örneğin, iş kazası, doktor hatası,trafik kazası nedeniyle ölüm veya yaralama, hakaret), o fiil için kanunlarda daha az zamanaşımı süresi öngörülse bile, ceza kanununda o suç için öngörülen dava zamanaşımı süresi ne ise maddi manevi tazminat davası açma süresi de o olacaktır. Ancak belirtmek gerekir ki, ceza kanunundaki temel dava zamanaşımı süresi geçmiş olmasına rağmen, açılmış olan ceza davası devam ediyorsa yani uzamış dava zamanaşımı söz konusu ise, ceza davası devam ettiği müddetçe de tazminat davası da açılabilir.
- Tazminat hukuku davalarının büyük bir kısmı haksız fiil olarak nitelenen fiillerden kaynaklanır. Örneğin, suç işlenmesi, trafik kazası, iş kazası, doktor hatası birer haksız fiildir. Haksız fiiller için dava zamanaşımı süresi, fiil ve failin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, fiil ve fail daha sonra öğrenilse bile her halukarda 10 yıldır. İşlenen haksız fiil aynı zamanda suç teşkil ediyorsa, ceza hukuku zamanaşımı süresi de Borçlar Kanunu’nda belirtilen sürelerden daha fazla ise, tazminat davası açma süresi açısından ceza hukuku zamanaşımı süresi uygulanır.
- Boşanma davası neticesinde maddi manevi tazminat davası açma süresi, boşanmanın kesinleşmesinden itibaren 1 yıldır. Maddi ve manevi tazminat davası boşanma davası ile birlikte açılabileceği gibi boşanma davasının kesinleşmesinden sonraki 1 yıl içinde de ayrı bir dava olarak açılabilir.
- Sözleşmenin ihlali nedeniyle açılacak tazminat davalarında genel zaman aşımı süresi, 10 yıldır .
- Trafik kazası, taksirle işlenen bir haksız fiildir. Haksız fiiller için geçerli olan genel zaman aşımı trafik kazaları için de geçerlidir. Ancak Trafik kazası nedeniyle açılan maddi ve manevi tazminat davasının zamanaşımı süresi, trafik kazasının meydana gelmesi ve fiili işleyenin öğrenilmesinden itibaren 2 yıl, fiil ve fail daha sonra öğrenilse bile her halükarda 10 yıl içinde dava zamanaşımına uğrar. Bunun dışında, trafik kazası neticesinde ölüm veya yaralama gerçekleşmişse, ceza kanunun bu fiil için öngördüğü dava zamanaşımı süresi daha fazla ise, bu durumda dava zamanaşımı süresi ceza hukuku dava zamanaşımı ilkelerine ve sürelerine göre belirlenir.
